Cây Viễn chí còn gọi là tiểu thảo, Nam Viễn chí, có tên khoa học là polygala sp. Thuộc họ Viễn chí ( Kích nhũ): Polygalaceae. Các cây Viễn chí nói chung là loài cây nhỏ, thường cao 40-50cm nhưng không cao quá 1m. Theo GS.TS. Đỗ Tất Lợi, chữ Polygala do chữ Polys là nhiều, gala là sữa vì bò ăn cây này có nhiều sữa. Đặt tên Viễn chí do người xưa cho rằng uống vị thuốc này làm cho người ta bền chí, nhớ lâu.

Lâu nay, vị Viễn chí nhập làm thuốc là rễ phơi khô của cây Viễn chí lá nhỏ có tại Trung Quốc ( Polyhala tenuifolia Willd) hoặc cây Viễn chí Xi bê ri ( Polygala siberica L.). Những cây này chứa 0,55-1% chất saponozit gọi là senegin C17H26O10, chất nhựa và onsixin C24H47O5. Theo tài liệu của Trung Quốc thì chất senegin uống liều thích hợp kích thích niêm mạc ở cổ họng là tăng sự bài tiết dịch ở khí quản và có tác dụng trừ đờm. Khi làm thí nghiệm với động vật ( chuột bạch,thỏ ,mèo), senegin kích thích cơ của tử cung và có độc tính.

Viễn chí vị thuốc trị suy nhược thần kinh

 Viễn chí có công dụng dưỡng huyết bổ khí, an thần

Trong Đông y, Viễn chí có vị đắng, tính ấm vào 2 can tâm, thận có tác dụng bổ cả thủy, hỏa và dưỡng huyết, bổ khí, cường tâm, an thần, long đờm, tán huyết. Có thể dùng riêng hoặc phối hợp với các vị thuốc khác để hỗ trợ điều trị ho có đờm, giảm trí nhớ, hồi hộp, bệnh thần kinh suy nhược. Khi thu hoạch rễ về rửa sạch, ủ mềm, bỏ lõi ngâm nước cam thảo một đêm, phơi khô rồi dùng. Liều dùng từ 4-10g/ ngày dưới dạng thuốc sắc hoặc cao lỏng, ngày uống chia làm 2-3 lần. Không dùng cho người thực nhiệt và phụ nữ có thai.

Theo GS. Phạm Hoàng Hộ, cây này chứa aurapten, phebaledin, murangatin, 7-metoxi-8 ( 1-4 dihidroxi -3-metil- 2butenil), coumarin, dieste của khelacton. Ngoài ra còn chứa glucosid cho ra salicylat metyl, thường chứa presenegenin C13H46O7 ( từ acid oleanic), soniglins, polygala-saponin.

Trên thực tế đã có nhiều công trình nghiên cứu tác dụng chống trầm cảm, suy nhược thần kinh cũng như cải thiện bộ nhớ của rễ viễn chí:

Nghiên cứu này được thiết kế để sàng lọc và xác định tác dụng chống trầm cảm giống như sáu thành phần saponin triterpenoid sử dụng trong thụ chất phóng xạ vitro ràng buộc xét nghiệm và trong cơ thể kiểm tra hành vi. Yuanzhi-1, -3, -5 và -6 được chứng minh là có hoạt động chống trầm cảm giống như trong các thử nghiệm hệ thống treo đuôi và thử nghiệm bơi buộc ở chuột, không có tác dụng kích thích hoạt động trên vận động. Ở liều hiệu quả tối thiểu của Yuanzhi-1 (2.5mg/kg) thấp hơn so với của duloxetine (5 mg), một serotonin và norepinephrine tái hấp thu chất ức chế thường được sử dụng trong hỗ trợ điều trị trầm cảm. Yuanzhi-1 (1nm) có ái lực cao với serotonin, norepinephrine và dopamine vận chuyển. 

Nghiên cứu gốc viễn chí đã được sử dụng để cải thiện trí nhớ và chức năng nhận thức trong Y học cổ truyền Trung Quốc hơn 2000 năm. Từ tenuigenin (TEN) là một trong những P. sử dụng nhất tenuifolia chiết xuất gốc, nó là đáng ngạc nhiên không có bằng chứng cho những tác động của TEN vào việc học tập và bộ nhớ cho đến nay. Trong nghiên cứu này, chúng tôi nghiên cứu những ảnh hưởng của TEN vào việc học tập và bộ nhớ với thử nghiệm Y-mê cung ở chuột. Chúng tôi thấy rằng uống của 4mg/kg TEN cải thiện đáng kể việc học tập và bộ nhớ trong nhiệm vụ Y-mê cung. Điều trị bằng 4mg/kg TEN rõ rệt làm giảm acetylcholinesterase (AChE) hoạt động và malondialdehyde (MDA) cấp, và tăng superoxide dismutase (SOD) hoạt động trong vùng hippocampus. Trong các thử nghiệm điện sinh của lát não vùng đồi thị, 2μg/ml TEN tưới máu tăng đáng kể lĩnh vực kích thích điện thế sau synap (fEPSP) biên độ cả trong truyền khớp thần kinh cơ bản và sau khi tần số cao kích thích (HFS) trong Schaffer cho con đường CA1 (Scha-CA1). Những kết quả này chỉ ra rằng TEN tăng cường học tập và bộ nhớ có thể do ức chế hoạt động AChE, cải thiện chống oxy hóa và tăng cường độ dẻo khớp thần kinh ở chuột. Vì vậy, chương trình hứa hẹn TEN như một sản phẩm nootropic tiềm năng trong việc cải thiện việc học tập và bộ nhớ.

Qua những những nghiên cứu thấy được răng Viễn Chí là một vị thuốc hữu hiệu trong hỗ trợ điều trị suy nhược thần kinh trầm cảm, đồng thời giúp tang cường hoạt động thần kinh. Để ứng dụng kết quả này vào thực tế hỗ trợ điều trị bệnh, các nhà khoa học đã sản xuất thành công viên nén Kim Thần Khang ngoài VIễn Chí còn được phối hợp với các thành phần: Hợp hoan bì, táo nhân, hồng táo, Ngũ vị tử, Cholin, Lecithin, uất kim Tạo ra sản phẩm toàn diện trên bệnh nhân bị suy nhược thần kinh, stress, trầm cảm, rối loạn lo lâu hoặc những người có nguy cơ cao như người lao động trí óc nhiều,.. Sản phẩm hiện đang được phân phối trên toàn quốc, hi vọng đây là tin vui cho nhiều BS và bệnh nhân.

Thu Phương